Πίσω από το Εγχειρίδιο PERMIND υπάρχουν δύο ιστορίες: μια προσωπική ιστορία που μετατράπηκε σε  σύμπτωμα  και η ιστορία ενός προγράμματος ζωής που οδήγησε στον Οργανισμό για την Ανάπτυξη της Περμακουλτούρας(ADP), έναν φορέα που συνέβαλλε στη δημιουργία αυτού του εγχειριδίου Περμακουλτούρας.

Ας αρχίσουμε με την προσωπική ιστορία. Στις 10 Νοεμβρίου 2016 ο ADP έλαβε ένα επείγον μέιλ με το θέμα «Πρόταση Συνεργασίας με τον οργανισμό INTRAS».  Το μέιλ υπέγραφε η Laura Martínez Domínguez, από το Τμήμα Προγραμμάτων του Οργανισμού INTRAS και περιλάμβανε τα παρακάτω:

Καλημέρα,

Είμαι η Laura Martínez, υπεύθυνη προγραμμάτων του οργανισμού INTRAS. Σας έχω ήδη αφήσει ένα μήνυμα στον τηλεφωνητή, αλλά θεώρησα ότι θα ήταν χρήσιμο να έχετε επίσης τις πληροφορίες γραπτώς για να ξέρετε τον λόγο που επικοινώνησα μαζί σας.

Είμαστε ένας μη κερδοσκοπικός φορέας που αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας  της ζωής των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν σοβαρές και χρόνιες ψυχικές ασθένειες. Εργαζόμαστε από το 1994 και διαθέτουμε κέντρα σε αρκετά σημεία της περιφέρειας Καστίλλης και Λεόν (Τόρο, Θαμόρα, Βαγιαδολίδ, Πεναφιέλ, Μπεναβέντε και ένα επιβλεπόμενο δίκτυο διαμερισμάτων και κοινοτικές ομάδες κοινωνικής υποστήριξης σε άλλες επαρχίες της περιοχής). Η δράση μας βασίζεται σε ένα Τμήμα Προγραμμάτων, του οποίου είμαι μέλος και του οποίου η αποστολή είναι να αναζητεί χρηματοδότηση για τις δράσεις μας (είμαστε ιδιωτικός οργανισμός) και να διευκολύνει εν γένει τις νέες δραστηριότητες για τους συμμετέχοντές μας (στοχεύοντας στην ανάκαμψη και στην πλήρη ένταξή τους).  Αναζητούμε αυτού του είδους τη χρηματοδότηση κυρίως στην Ευρώπη μέσω της συμμετοχής μας σε πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα.  Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που επικοινωνούμε μαζί σας.

Προετοιμάζουμε την πρόταση ενός προγράμματος για μια πρόσκληση Erasmus+  που θα βασίζεται στην περμακουλτούρα, προκειμένου να συντάξουμε ένα εγχειρίδιο κατάρτισης για την  σχετική κατάρτιση ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικών ασθενειών. Παρατηρήσαμε ότι ο Οργανισμός σας για την Ανάπτυξη της Περμακουλτούρας εφαρμόζει την περμακουλτούρα ως θεραπευτική μέθοδο και ενδιαφερόμαστε για την εμπειρία σας και θα θέλαμε να σας προτείνουμε μια συνεργασία μαζί μας σε αυτό το ευρωπαϊκό πρόγραμμα.  Πρόσφατα καταφέραμε να προωθήσουμε μια οικολογική γραμμή κηπουρικής χάρη σε ένα άλλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα,  το HORGANIC. Θα θέλαμε να προχωρήσουμε κι άλλο και να έρθουμε σε επαφή με τον κόσμο της περμακουλτούρας και να δούμε αν θα μπορούσε να  αποτελέσει προστιθέμενη αξία ως προς το έργο μας με ανθρώπους με ψυχικές ασθένειες.  Συνεργαζόμαστε επίσης με τη γεωργική μηχανική σχολή ΙNEA και το πρόγραμμά της σχετικά με αστικούς λαχανόκηπους. Εύχομαι να βρείτε την πρότασή μας ενδιαφέρουσα. Θα περιμένω με ανυπομονησία την απάντησή σας.

Με εκτίμηση,

Laura Martínez Domínguez – Τμήμα Προγραμμάτων του Οργανισμού INTRAS

Εικόνα Εισαγ.1 –Ενημερωτική αφίσα CEE – FEMP και ADP

-Το πρόγραμμα «Έτσι το κάνουμε στον κήπο» (2011 μέχρι τώρα, 2018). Ένα πρόγραμμα που έγινε σε συνεργασία με το Δημοτικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης της Τακορόντε, της πόλης όπου βρίσκονται το ADP και η έδρα του, η φάρμα Finca El Mato Tinto (FEMT), με την οποία έχει συνεργαστεί επίσης το Πανεπιστήμιο Λα Λαγκούνα. Ο ακαδημαϊκός συντονισμός του προγράμματος διεξάγεται από τον Juan Castrode Paz, συνεργάτη του ADP και λέκτορα του πανεπιστημίου. Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην προώθηση των σχολικών λαχανόκηπων κάθε Εκπαιδευτικού Κέντρου του συμβουλίου μέσω 3 βασικών δραστηριοτήτων: 1) ένα μάθημα κατάρτισης στη φάρμα για τους καθηγητές που είναι υπεύθυνοι για τον σχολικό λαχανόκηπο∙2) μια ομαδική επίσκεψη μαθητών μαζί με τους καθηγητές κάθε εκπαιδευτικού κέντρου στη φάρμα FEMT, όπου παρακολουθούν προγραμματισμένες δραστηριότητες που σχετίζονται με την Περμακουλτούρα (επίσκεψη στη φάρμα, δραστηριότητες σποράς και φυτέματος, παρατήρηση ασπόνδυλων και μικροοργανισμών με διπλοεστιακό φακό, σύστημα φυσικού καθαρισμού  λυμάτων, διάδραση με τα ζώα της φάρμας κτλ.) (Εικόνες Εισαγ.2)∙ και 3) επιτόπια παρακολούθηση και παροχή συμβουλών στους σχολικούς λαχανόκηπους από το προσωπικό του ADP.

Ο σκοπός της παρακολούθησης και της παροχής συμβουλών είναι ο έλεγχος του επιπέδου ανάπτυξης των τεχνικών Περμακουλτούρας που εφαρμόζονται στους σχολικούς λαχανόκηπους, η συμβουλευτική σχετικά με την εφαρμογή τους, η επίλυση προβληματισμών που αντιμετωπίζουν οι καθηγητές που είναι υπεύθυνοι για τους σχολικούς λαχανόκηπους και η ικανοποίηση των απαιτήσεων που είναι αναγκαίες για την βελτίωση του προγράμματος. Το ακαδημαϊκό μάθημα 2018-2019 παρέχεται για 8ηφορά.

Εικόνες  Εισαγ. 2 –Εικόνες από διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος «Έτσι το κάνουμε στον κήπο»

Η εμπειρία της μεταφοράς και αναπαραγωγής της γνώσης σχετικά με την περμακουλτούρα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη για τον ADP ως εταίρο προκειμένου να υλοποιήσει τους στόχους του PERMIND. Αποτελεί επίσης ευκαιρία για να διαδοθεί το πρόγραμμα PERMIND, καθώς οι μαθητές και οι καθηγητές ενημερώνονται για αυτό κατά τη διάρκεια των επισκέψεών τους στη φάρμα (Εικόνες Εισαγ. 3). Αποτελεί μια στρατηγική κοινωνική ομάδα που μπορεί να καταστήσει ορατό το PERMIND στις οικογένειές τους.

Εικόνες Εισαγ. 3 –Εικόνες μαθητών και καθηγητών από το CEIP San Juan Perales  (αριστερά) και το Ernesto Castro Fariña (δεξιά) με συνεργάτες του ADP μετά την παρουσίαση των στόχων τουPERMIND στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του προγράμματος «Έτσι το κάνουμε στον κήπο»  (Μάρτιος 2018)

– Πέντε διεπιστημονικά και υπερκλαδικά μαθήματα του Πανεπιστημίου Λα Λαγκούνα (2012-2016), ανταγωνιστικά πανεπιστημιακά μαθήματα που χρησιμοποίησαν το FEMTως αίθουσα διδασκαλίας. Ο συντονισμός αυτών των μαθημάτων διεξήχθη από τον Juan Sánchez García, συνεργάτη του ADP και λέκτορα του Πανεπιστημίου.  Το κοινό στο οποίο απευθύνονται αυτά τα μαθήματα μπορεί να είναι οποιοδήποτε, οποισδήποτε ακαδημαϊκός ή και μη, που ενδιαφέρεται για αυτά τα μαθήματα (Εικόνες Εισαγ.4).

Εικόνες Εισαγ.4  – Εικόνες της αφίσας και διαφόρων δραστηριοτήτων διεπιστημονικών και υπερκλαδικών μαθημάτων του Πανεπιστημίου Λα Λαγκούνα στη φάρμα FEMT.

As an indication, the titles of the 5 courses:

  • First observe and then reflect in the wake of perception: creation of proximity in the university-society relationship (CIULL2012).
  • The setting of limits: a new cultural awareness (CIULL2013).
  • Transition initiatives and research oriented to and with the community (CIULL2014).
  • Cultivating soil, food and health (CIULL2015)
  • Permaculture as an opportunity for transdisciplinary dialogue (CTULL2016).

Ενδεικτικά παρατίθενται οι τίτλοι των 5 μαθημάτων:

  • Πρώτα παρατήρησε και μετά συλλογίσου το ξύπνημα της αντίληψης: η δημιουργία εγγύτητας στη σχέση πανεπιστημίου-κοινωνίας (CIULL2012).
  • Θέτοντας όρια: μια νέα πολιτισμική συνείδηση (CIULL2013).
  • Πρωτοβουλίες μετάβασης και έρευνα που προσανατολίζεται προς και μαζί με την κοινότητα (CIULL2014).
  • Καλλιέργεια εδάφους, τροφής και υγείας (CIULL2015)
  • Η Περμακουλτούρα ως ευκαιρία για διεπιστημονικό διάλογο (CTULL2016).

Αυτές οι εκπαιδευτικές δράσεις έλαβαν θερμή υποδοχή, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα της ανώνυμης έρευνας των φοιτητών του κάθε μαθήματος για κάθε μάθημα. Στα μαθήματα συμμετείχε μεγάλη ποικιλία φοιτητών από διαφορετικά επαγγελματικά και κοινωνικά πλαίσια και ηλικίες.

Ενδεικτικές της αποδοχής αυτής της εκπαιδευτικής δράσης και συνεπώς των δυνατοτήτων κατάρτισης του ADP και της φάρμας FEMT, είναι οι απαντήσεις που δόθηκαν από τους φοιτητές στην τελευταία σειρά μαθημάτων, στην ερώτηση Πώς θα αξιολογούσατε τον ρόλο που διαδραματίζει η φάρμα Finca El Mato Tinto ως χώρος διεξαγωγής των μαθημάτων;

  • Σημαντικό και απαραίτητο υποστηρικτή μιας πραγματικής κατάρτισης με αυθεντικούς εκπαιδευτές.
  • Αποτελεί καθοριστικό μέρος για την προαγωγή της έμπνευσης, μια πολυτέλεια που απολαμβάνουμε εδώ στο νησί. Ιδανικό πανεπιστημιακό περιβάλλον για διεπιστημονικότητα.
  • Είναι το ιδανικό μέρος για εκπαίδευση. Όλοι πρέπει να το επισκεφθούν και να κάνουν κάποια μαθήματα εδώ, ανεξαρτήτως του τομέα στον οποίο έχουν αφοσιωθεί. «Τα πάντα συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται.»

– Το πρόγραμμα LASOS (στάδιο 2014-2016). Το πρόγραμμα “CEE Finca El Mato Permacultura” έχει δηλωθεί ως καλή πρακτική από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τους Ανθρώπινους Οικισμούς (UN – HABITAT) στην έκδοση 2012 (Εικόνες Εισαγ.5). Αποτελεί ένα πρόγραμμα που προωθεί τα χωριά και τις πόλεις ώστε να γίνουν κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμοι οικισμοί.

Εικόνες Εισαγ. 5 –Εικόνες της αναγνώρισης του CEE-FEMP ως καλής πρακτικής από το HABITAT

Ως αποτέλεσμα αυτής της αναγνώρισης,  οι αρχές δημόσιας διοίκησης του νησιού όρισαν το ADP και τη φάρμα της ως εργαστήριο και κέντρο αναφοράς του προγράμματος LASOS (Αγροοικολογικό Εργαστήριο για τη Βιωσιμότητα). Αποτελεί ένα καινοτόμο πρόγραμμα που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια ενός εργαστηρίου στη φάρμα Finca El Mato Tinto με γεωργούς, ερευνητές και τεχνικούς από διάφορα πεδία των Κοινοτικών Συμβουλίων του νησιού της Τενερίφης και άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, με σκοπό την προώθηση, την ενίσχυση και την ανάπτυξη αγροοικολογικών δικτύων και δικτύων συνεργασίας (Εικόνες Εισαγ.6).

Εικόνες Εισαγ.6 –Εικόνες του λογότυπου του προγράμματος LASOS, της «επαφής με το έδαφος» και της συν-δημιουργίας του προγράμματος

Η φάρμα Finca El Mato Tinto, η έδρα του ADP, ελήφθη υπόψη ως η εμπειρία αναφοράς, ως η πιλοτική υπόθεση και η πηγή έμπνευσης για την ανάπτυξη του προγράμματος λόγω των στόχων του για τον σχεδιασμό και την ανάκαμψη βιώσιμων αγροοικολογικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Ένας ADP που αναγνωρίζεται ότι εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον.

Το πρόγραμμα αποτελεί τον χώρο στον οποίο ανταλλάσσονται εμπειρίες και πληροφορίες μέσω της τεχνογνωσίας και των πόρων του ADP. Κατάρτιση σε επιτόπιες δραστηριότητες, γεωργικές συμβουλευτικές υπηρεσίες, έρευνα, διάδοση πληροφοριών… προκειμένου η εκμάθηση να πραγματοποιείται με έναν κοινό και διατομεακό τρόπο που αφορά πραγματικά ζητήματα και προκειμένου να τίθενται οι κατευθυντήριες γραμμές της δράσης σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος.

Τα εργαστήρια απεικόνισης που προκύπτουν από την «επαφή με το έδαφος» μέσω της περμακουλτούρας χαρακτηρίζονται ως το βασικό στοιχείο της δομής των δραστηριοτήτων του προγράμματος (Εικόνες Εισαγ.7).

Εικόνες Εισαγ. 7 –Εικόνες από τα εργαστήρια απεικόνισης του προγράμματος LASOS

Αυτά τα εργαστήρια διεξήχθησαν μέσω της μεθοδολογίας που ονομάζουμε «επαφή με το έδαφος», για την οποία θα μιλήσουμε στο κεφάλαιο «Η μεθοδολογία του Εκπαιδευτικού Εγχειριδίου PERMIND».